Các rào cản sự phát triển gạch không nung 

Các yếu tố về thị trường, chính sách, thể chế, kỹ thuật, nhận thức, tài chính ... đang là rào cản làm cho thị phần sản phẩm gạch không nung ở Việt Nam không đạt mục tiêu. Mục này GKN.vn xin giới thiệu những phân tích từ các chuyên gia của Việt Nam và chương trình phát triển của Liên hợp quốc (UPDP), nằm trong khuôn khổ dự án "Thúc đẩy sản xuất và sử dụng gạch không nung ở Việt Nam". Thị phần sản phẩm gạch không nung thấp ở Việt Nam có thể do một số rào cản sau:

Mặc dù gạch không nung có mặt trên thị trường hơn 30 năm, nhưng nó chỉ chiếm có 10% thị phần gạch xây dựng của Việt Nam. Vấn đề này có thể là do các yếu tố thị trường dưới đây:

- Người tiêu dùng gạch chủ yếu thiếu niềm tin vào gạch không nung do chất lượng biến đổi và thiếu độ tin cậy của sản phẩm. Đây được xem như là rào cản chính đối với tăng trưởng thị trường gạch không nung;

- Chi phí sản xuất gạch AAC cao khiến cho sản phẩm không thể cạnh tranh với gạch đất sét nung và các loại gạch không nung khác;

- Việc không chịu thay đổi của các cơ sở sản xuất gạch nung bằng lò thủ công đã quen với việc sử dụng đất sét như là nguyên liệu để sản xuất gạch hàng thế kỷ.

Mặc dù Việt Nam đã ban hành Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả năm 2010 nhằm thúc đẩy hiệu quả năng lượng trong ngành xây dựng và ban hành các quyết định và chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ năm 2008 và 2010 nhằm tăng cường sử dụng vật liệu xây dựng xanh và giảm thiểu các tác động môi trường trong việc sản xuất gạch đất sét nung, nhưng ngành xây dựng và người tiêu dùng vật liệu xây dựng vẫn chậm chạp trong ứng dụng các công nghệ gạch không nung. Vấn đề này có thể là do:

- Không có chiến lược rõ ràng về xóa bỏ các lò gạch đất sét nung thủ công và lò liên tục kiểu đứng (VSBK);

- Thiếu các tiêu chuẩn về công nghệ gạch không nung. Điều này dẫn đến việc nhập khẩu những công nghệ rẻ nhất, chủ yếu từ Trung Quốc mà hầu như không có hoặc có rất ít hỗ trợ về kỹ thuật;

- Các tiêu chuẩn về chất lượng gạch không nung và quy định trách nhiệm đảm bảo chất lượng còn thiếu;

- Các quy chuẩn về các cách sử dụng gạch không nung trong các loại công trình xây còn thiếu. Cụ thể, thiếu các tiêu chuẩn xây dựng bằng gạch không nung để xác định ở đầu và khi nào gạch không nung được sử dụng cho các tòa nhà, tường rào và vỉa hè; sức chịu tải cho phép của gạch không nung; loại và số lượng vữa sử dụng và quy trình xây dựng sử dụng các vật liệu gạch không nung;

- Thiếu kinh phí và khung chế tài nhằm đảm bảo việc thực thi ở các địa phương. Mặc dù đã ban hành một số chính sách về gạch không nung, các cơ quan chính quyền địa phương không nhận thức đầy đủ về những chính sách đó và không có năng lực hay nguồn lực để thúc đẩy nó;

- Việc thực hiện thông tin, truyền thông về gạch không nung còn chưa có hệ thống nhằm tạo nhu cầu và cung ứng về gạch không nung.

Ở Việt Nam, các cơ quan chính quyền địa phương và Ủy ban nhân dân chịu trách nhiệm thực hiện các chính sách của trung ương. Tuy nhiên, năng lực của nhiều sở ban ngành và chính quyền địa phương tham gia vào thúc đẩy gạch không nung (bao gồm Sở KH&CN, Sở Xây dựng và Sở Công thương) nói chùng là yếu; họ thiếu nguồn lực, năng lực và kiến thức cần thiết để triển khai chương trình phát triển gạch không nung ở địa phương. Năng lực ở cấp địa phương trong việc triển khai các chính sách từ trung ương cần phải được tăng cường nhằm bảo đảm mức độ giám sát và thực thi phù hợp đối với các hoạt động thúc đẩy và phát triển gạch không nung.

Trong 30 năm qua, gạch không nung nói chung chỉ đáp ứng một phần nhỏ thị trường các sản phẩm xây dựng, vì vậy nên nhận thức về các ưu điểm và các lợi ích về môi trường của loại sản phẩm này còn thấp ở Việt Nam:

- Đối với các kỹ sư, kiến trúc sư và các chủ đầu tư xây dựng, họ có ít hiểu biết về các loại sản phẩm gạch không nung mà nếu sử dụng có thể giúp cho chủ đầu tư xây dựng có được một sản phẩm xây dựng được cải thiện về cách nhiệt, thẩm mỹ và thiết kế móng giảm chi phí (dựa trên việc sử dụng các loại gạch không nung với trọng lượng khác nhau). Hiện hầu hết các nhà xây dựng đều thích dùng gạch nung.

- Đối với thợ xây dựng, họ có rất ít hoặc không biết cách làm tốt nhất trong thi công các tòa nhà sử dụng gạch không nung. Ví dụ như họ không biết sử dụng một số loại vữa nhất định, cũng như sửa chữa cần thiết khi sử dụng gạch không nung

- Thiếu kiến thức kỹ thuật về lập kế hoạch, thiết kế, xây dựng, vận hành và bảo dưỡng nhà máy sản xuất gạch không nung.

- Thiếu kiến thức chuyên môn về cách sản xuất thiết bị gạch không nung để đáp ứng nhu cầu của thị trường Việt Nam.

- Đối với các doanh nghiệp sản xuất gạch tiềm năng và các đơn vị tài chính, có rất ít ví dụ về các cơ sở sản xuất gạch không nung quản lý tốt và sinh lời, cũng như thiếu thông tin về các lợi ích về kỹ thuật, kinh tế và môi trường của các hoạt động đầu tư vào gạch không nung. Ngoài ra, việc chuyển giao công nghệ giữa các doanh nghiệp cung ứng gạch không nung nước ngoài và doanh nghiệp Việt Nam không được triển khai bài bản, do vậy hiệu quả vận hành sản xuất của các nhà máy kém và không sinh lời.

Sản xuất gạch không nung ở Việt Nam bị hạn chế bởi một số vấn đề liên quan đến chất lượng kỹ thuật của các cơ sở sản xuất hiện tại và thiếu sự phát triển của một ngành công nghiệp gạch không nung:

- Các nhà đầu tư trong nước với nguồn tài chính hạn hẹp chủ yếu nhập khẩu các công nghệ gạch không nung rẻ, chất lượng thấp và hay hỏng hóc làm ngưng trệ sản xuất và tăng chi phí sản xuất gạch không nung. Việc vận hành sản xuất càng khó khăn hơn khi thiếu sự hỗ trợ kỹ thuật từ các nhà cung cấp thiết bị.

- Kiểm soát chất lượng nguyên liệu đầu vào chưa thỏa đáng. Đối với một số cơ sở sản xuất gạch không nung, vôi được tôi quá nhanh hoặc quá chậm; một số cơ sở khác lại sử dụng vôi với hàm lượng chưa được nung thành vôi quá cao dẫn đến các phản ứng vôi tôi (Ca(OH)2) không hoàn thiện. Ngoài ra, chất lượng cát sử dụng còn kém với hàm lượng hạt thô và đất cao. Kết quả là một số cơ sở sản xuất không có khả năng sản xuất các sản phẩm gạch không nung với chất lượng cao.

- Các thiết bị khuôn đúc rẻ làm hạn chế việc kiểm soát giảm thiểu sai lệch kích thước của gạch block (từ ± 4 đến ± 6mm, sai lệch >3mm). Điều này làm cho bề mặt một số viên không phẳng và nhẵn, bị nứt ở cạnh, góc và tỷ lệ sản phẩm nối cao.

Đối với một số ít cơ sở sản xuất gạch không nung có lãi ở Việt Nam, rào cản đối với họ là huy động đủ tài chính để đạt được các mục tiêu gia tăng sản xuất gạch không nung của Chính phủ: